دستیابی دانشمندان ایرانی به رازهای کهکشان‌های دور
جرعه ای ازجهان دانش
بهارسادات موسوی
[ گزارش ازپژوهش های تازه ]
نتایج مطالعات تیم بین‌المللی به سرپرستی محققان پژوهشگاه دانش‌های بنیادی با تلسکوپ میرکت و رصد کهکشان‌های اولیه منتشر شد.
گروهی از منجمان به سرپرستی پژوهشگاه دانش‌های بنیادی (IPM) و با حضور دانشمندانی از مؤسسهٔ بین دانشگاهی نجوم داده‌محور (Inter-university Institute for Data Intensive Astronomy) و دانشگاه آکسفورد، نمونه‌ای از کهکشان‌های دوردست را مطالعه کرده‌اند که تابش رادیویی آن‌ها با تلسکوپ رادیویی میرکَت (MeerKAT) رصد شده است.
میرکت پیش‌نمونه‌‌ای برای بزرگ‌ترین رصدخانهٔ رادیویی جهان، یعنی آرایهٔ کیلومتر مربعی (SKA) است. این مطالعه برای نخستین بار امکان بررسی تطبیقی طیف رادیویی، شدت میدان مغناطیسی و آهنگ ستاره‌زایی کهکشان‌ها را در زمانی فراهم کرده که عالم ۹ تا ۱۲ میلیارد سال جوان‌تر بوده است.
یکی از اساسی‌ترین پرسش‌ها این است که کهکشان‌ها چگونه در عالم شکل گرفتند و تحول یافتند. برای پاسخ به این پرسش، دانشمندان باید از کهکشان‌هایی که میلیاردها سال نوری با ما فاصله دارند اطلاعات دریافت کنند.
تقریباً تمام دانسته‌های ما دربارهٔ کهکشان‌ها از تابش آن‌ها از پرتوهای رادیویی تا گاما به دست می‌آید. رصدها در نور مرئی نشان می‌دهد که پس از دوره‌ای موسوم به «ظهر کیهانی» (۱۰ تا ۱۱ میلیارد سال پیش)، آهنگ ستاره‌زایی در کهکشان‌ها به تدریج کاهش می‌یابد.
با این حال اگر تنها به تابش‌های نوری تکیه کنیم درک ما از آهنگ ستاره‌زایی سوگیری خواهد داشت. از آن‌جا که تابش رادیویی طول موج بیشتری دارد و تحت تأثیر غبار میان‌ستاره‌ای قرار نمی‌گیرد، دقیق‌ترین اطلاعات را از عالم دوردست فراهم می‌کند.
استاد راس تیلور، محقق اصلی طرح MeerKAT International GHz Tiered Extragalactic Exploration (MIGHTEE) می‌گوید: همین موضوع ما را تشویق کرد تا چند ناحیه از آسمان را با تلسکوپ رادیویی MeerKAT در آفریقای جنوبی به‌طور عمیق رصد کنیم. این تلسکوپ که در ۹۰ کیلومتری شهر کوچک کارناوون در استان کیپ شمالی قرار دارد، یکی از پیش‌نمونه‌های رصدخانه SKA است.
استاد فاطمه طباطبایی از پژوهشگاه دانش‌های بنیادی که سرپرستی این پژوهش را بر عهده داشته می‌گوید: پیش‌تر، رصدهای رادیویی ما در طول موج‌های مختلف از کهکشان‌های نزدیک نشان داد تابش‌های رادیویی از ۱ تا ۱۰ گیگاهرتز، ابزاری قدرتمند برای اندازه‌گیری آهنگ ستاره‌زایی است. اکنون نقشه‌برداری MIGHTEE در ترکیب با سایر نقشه‌برداری‌های رادیویی این امکان را فراهم کرده که مطالعه‌های خود را به ۱۶۰ کهکشان اولیه در دورهٔ ظهر کیهانی و فراتر از آن گسترش دهیم».
دکتر مریم خادمی، پژوهشگر پژوهشگاه دانش‌های بنیادی می‌گوید: تحلیل‌های دقیق ما نشان می‌دهد که طیف رادیویی این کهکشان‌ها با آهنگ ستاره‌زایی تغییر می‌کند و این می‌تواند پیامدهای مهمی برای درک ما از کهکشان‌های اولیه ستاره‌زا داشته باشد.
تابش رادیویی در بازهٔ ۱ تا ۱۰ گیگاهرتز عمدتاً ناشی از تابش سینکروترون است. این تابش را الکترون‌های پرانرژی (پرتوهای کیهانی) گسیل می‌کنند که در میدان‌های مغناطیسی میان‌ستاره‌ای حرکت مارپیچی دارند. پرتوهای کیهانی هنگام تابش سینکروترون در میدان مغناطیسی قوی‌تر انرژی بیشتری از دست می‌دهند. اما طیف مشاهده‌شدهٔ کهکشان‌های اولیه نشان می‌دهد که این پرتوهای کیهانی در کهکشان‌هایی که آهنگ ستاره‌زایی بیشتر و میدان مغناطیسی قوی‌تری دارند انرژی بیشتری به دست آورده‌اند. این معما تنها زمانی قابل حل است که پرتوهای کیهانی در سازوکاری به نام «آینه‌های مغناطیسی» انرژی بگیرند و یا از میدان مغناطیسی جدا شده و همراه با بادها و جریان‌های خروجی از محیط خارج شوند.
طباطبایی می‌گوید: این وضعیت در صورتی می‌تواند رخ دهد که میدان‌های مغناطیسی در این سامانه‌ها بسیار درهم‌تنیده و متلاطم باشند. میدان مغناطیسی متلاطم باعث می‌شود پرتوهای کیهانی تا سطوح انرژی بالاتری شتاب بگیرند. سپس این ذرات، پراکنده و از میدان مغناطیسی واجفتیده می‌شوند». بنابراین انتظار می‌رود کهکشان‌ها در زمان ظهر کیهانی در هاله‌هایی از پرتوهای کیهانی پرانرژی احاطه شده باشند. این الگو همچنین مازاد تابش رادیویی نسبت به تابش فروسرخ را که در این نمونه رصد شده است توضیح می‌دهد.
منبع : تسنیم
آغاز عصر جدید در رصد راداری زمین
آمریکا و هند رادار جدیدی به مدار زمین فرستادند که قادر خواهد بود تغییراتی به کوچکی یک سانتیمتر را در هر آب و هوایی، و در تاریکی و روشنایی رصد کند.
به گزارش اسپیس، ماهواره NISAR که مأموریت مشترک ناسا و سازمان فضایی هند است، دیروز از مقر فضایی ساتیش داوان در جنوب شرقی هند به فضا پرتاب شد تا عصر جدیدی در رصد راداری زمین آغاز شود.
کارن سنت جرمین، مدیر بخش علوم زمینی ناسا، در این باره گفت: «NISAR پیشرفته‌ترین راداری است که تاکنون ساخته شده است. دانش حاصل از این ماهواره، درک ما از سیستم زمین را با کمک فناوری نوینی که قادر به مطالعه تغییرات روی خشکی و یخ با دقتی به کوچکی یک سانتیمتر، در هر گونه آب و هوا و در روشنایی و تاریکی است، ارتقا می‌دهد.»
تیم مأموریت در ۹۰ روز آینده، به کنترل ماهواره NISAR و سیستم‌های مختلف آن خواهند پرداخت تا اطمینان حاصل شود که همه چیز به درستی کار می‌کند. پس از آن، ماهواره مأموریت بلندپروازانه رصد زمین را آغاز خواهد کرد.
ماهواره NISAR سطح زمین را با استفاده از رادار SAR بررسی می‌کند که می‌تواند میان ابرها نفوذ کند و در تمام شرایط نوری فعالیت داشته باشد. این ماهواره دارای دو ابزار SAR است که یکی توسط ناسا و دیگری توسط سازمان فضایی هند ساخته شده‌اند.
سیگنال‌های راداری این ابزارها توسط آنتن رفلکتور (بازتابنده) ساخت ناسا به عرض ۱۲ متر که به صورت تا شده به فضا پرتاب شده است، به زمین ارسال می‌شوند. این رفلکتور توری با روکش طلایی همچنین امواج بازگشتی را دریافت می‌کند که اطلاعات ارزشمندی درباره سطحی که این امواج را منعکس کرده‌اند، در خود جای داده است.
یک کشف مهم درباره سیاره «سرس»
دانشمندان دانشگاه آریزونا کشف کرده‌اند که سیاره کوتوله سرس زمانی شرایط لازم برای حیات را داشته است.
مجله Science Advances گزارش داد که برای دهه‌ها، ستاره‌شناسان در سراسر جهان معتقد بودند که سرس، کوچکترین سیاره کوتوله در منظومه شمسی، صرفاً مجموعه‌ای از سنگ و یخ است. اگرچه حاوی آب بود، اما منبع انرژی این سیاره ناشناخته بود.
مطالعه اخیری که توسط دانشمندان دانشگاه آریزونا انجام شد، وجود یک منبع گرما را در این جرم آسمانی نشان داد. دانشمندان داده‌هایی را از فضاپیمای داون ناسا دریافت کردند که با شناسایی نقاطی در این سیاره کوتوله دانشمندان آن ها را به عنوان رسوبات نمکی معرفی کردند.
دانشمندان با استفاده از یک مدل شبیه‌سازی کامپیوتری دریافتند که بین ۲.۵ تا ۴ میلیارد سال پیش، واپاشی رادیواکتیو در هسته سنگی می‌توانسته گرمای کافی برای حفظ فعالیت هیدروترمال در این سیاره ایجاد کند، که نشان می‌دهد ممکن است حیات میکروبی ساده‌ای در سرس وجود داشته باشد.
مقاله منتشر شده در این مجله نشان می‌دهد که آب موجود در این سیاره، “غذای” شیمیایی را برای میکروب‌هایی که ممکن است در سرس زندگی می‌کردند، فراهم می‌کرده است.
به گفته ساموئل کورویل، رهبر این مطالعه، آب و انرژی موجود در اعماق سرس احتمالاً شرایط لازم برای وجود موجودات زنده را فراهم کرده است. این دانشمند همچنین به احتمال وجود شرایط شبیه به حیات در قمر‌های اورانوس و زحل اشاره کرد که برای دهه‌ها فاقد حیات تلقی می شدند.
ابرها باعث تأخیر در ماموریت SpaceX Crew — ۱۱ شدند
پرتاب مأموریت «کرو — ۱۱» اسپیس‌ایکس بده ایستگاه فضایی بین‌المللی به دلیل پوشش گسترده ابرها لغو شد. این مأموریت قرار بود از سکوی پرتاب ۳۹A در مرکز فضایی کندی ناسا در کیپ کاناورال فلوریدا انجام شود.
فرآیند شمارش معکوس در زمان باقی‌مانده یک دقیقه و هفت ثانیه‌ای متوقف شد؛ تصمیمی که به‌دلیل شرایط نامساعد جوی و وجود ابرهای ضخیم گرفته شد.
بر اساس اعلام اسپیس‌ایکس، تلاش بعدی برای پرتاب این فضاپیما انجام خواهد شد، هرچند پیش‌بینی‌های هواشناسی حاکی از وخیم‌تر شدن وضعیت جوی است.
در این مأموریت، چهار فضانورد از کشورهای ایالات متحده، ژاپن و روسیه حضور دارند که قرار است دست‌کم شش ماه را در ایستگاه فضایی بین‌المللی سپری کنند. این گروه جایگزین فضانوردانی خواهد شد که در ماه مارس به ایستگاه اعزام شده‌اند تا به‌طور موقت جای دو فضانورد ناسا را که به دلایلی در زمین باقی مانده‌اند، پر کنند.
شان دافی، وزیر حمل‌ونقل آمریکا که به‌طور موقت ریاست ناسا را نیز بر عهده دارد، برای تماشای پرتاب در مرکز فضایی کندی حضور داشت. در ابتدای صبح، وضعیت جوی کاملاً مساعد بود اما در ادامه، افزایش سرعت باد و ورود ابرهای متراکم باعث لغو پرتاب شد.
ثبت شفاف‌ترین عکس از دنباله‌دار میان‌ستاره‌ای
تلسکوپ فضایی هابل موفق شد شفاف‌ترین و دقیق‌ترین تصویر تاکنون از یک دنباله‌دار میان‌ستاره‌ای را که از منظومه شمسید دیگری وارد قلمرو کیهانی ما شده، ثبت کند.
تلسکوپ فضایی هابل موفق شد شفاف‌ترین و دقیق‌ترین تصویر تاکنون از یک دنباله‌دار میان‌ستاره‌ای را که از منظومه شمسی دیگری وارد قلمرو کیهانی ما شده، ثبت کند.
به گزارش ناسا و آژانس فضایی اروپا، این جرم آسمانی با نام “۳I/ATLAS”، ماه گذشته توسط یک تلسکوپ در شیلی شناسایی شد و سومین جرم میان‌ستاره‌ای شناخته‌شده‌ای است که تاکنون از نزدیکی زمین عبور کرده است. دانشمندان تأکید کردند این دنباله‌دار هیچ تهدیدی برای سیاره ما ایجاد نمی‌کند.
مشاهدات اولیه، قطر هسته یخی دنباله‌دار را چندین ده کیلومتر برآورد کرده بود، اما داده‌های دقیق هابل این رقم را به حداکثر ۵٫۶ کیلومتر کاهش داد؛ برآوردها حتی احتمال می‌دهد اندازه آن به کوچکی ۳۲۰ متر نیز باشد! با این حال، ناسا اعلام کرد که هسته جامد این دنباله‌دار هنوز هم حتی توسط هابل قابل مشاهده مستقیم نیست.
این دنباله‌دار با سرعتی حدود ۲۰۹ هزار کیلومتر بر ساعت در حرکت است و در مسیر خود از نزدیکی مریخ عبور خواهد کرد؛ فاصله آن از مریخ کمتر از فاصله‌اش با زمین خواهد بود اما همچنان از هر دو سیاره در فاصله‌ای امن می‌ماند. تصویر هابل که در تاریخ ۲۱ ژوئیه ۲۰۲۵ و از فاصله ۴۴۶ میلیون کیلومتری ثبت شده، توده‌ای از غبار به شکل قطره‌اشک و دمی پر گرد و غبار را در اطراف هسته این مسافر میان‌ستاره‌ای را نشان می‌دهد.
