چشمه مرتضی علی
تکه ای ازمن ، تکه ای اززمین
مریم سادات موسوی
دیدنی های خراسان جنوبی
سرزمین کویری ایران
اگر از یک اهل سفر ، سراغ یک مقصد کمترشناخته‌شده و بکر را بگیرید ، قطعا خراسان جنوبی یکی از اولین جواب‌ها است. بازدید از جاهای دیدنی خراسان جنوبی برای هر گردشگری ، تجربه لذت‌بخشی خواهد بود. فرقی نمی‌کند که به کویر علاقه دارید یا محیطِ آباد و سرسبز ، علاقه‌مند به تاریخ هستید یا طبیعت‌گردی ؛ در هر حال ، خراسان جنوبی با دیدنی‌های متنوع و بی‌مانندش از شما به بهترین شکل استقبال می‌کند.
خراسان جنوبی کجاست؟
حدود ۲۰ سال است که خراسان جنوبی به‌عنوان یک استان مستقل وارد تقسیمات کشوری شده و استانی مرزی با مرکزیت شهر بیرجند است. خراسان جنوبی سومین استان پهناور ایران به حساب می‌آید ؛ همچنین جالب است بگوییم به‌عنوان پایتخت عناب و زعفران شناخته می‌شود و بخش عمده آن در مناطق خشک و کویری قرار دارد. از همین رو ، فصل تابستان برای سفر به این منطقه ، زمان چندان مناسبی محسوب نمی باشد و بهار و پاییز فصل‌های مناسب‌تری هستند ؛ ضمن این که در پاییز ، امکان مشاهده برداشت زعفران هم در قائن و باقی شهرهای این استان برای گردشگران وجود دارد.
وجود آثار تاریخی متعدد در شهرهای استان خراسان جنوبی ، نشان از پیشینه تاریخی و قدیمی این استان دارد. اگرچه کاوش‌های باستان‌شناسی در خراسان جنوبی از حیات چندهزارساله تمدن بشر در این منطقه حکایت دارد ، ولی عمده آثار باستانی مربوط به دوران ساسانیان و بعد از آن است. این منطقه همواره از اهمیت تاریخی و سیاسی زیادی برخوردار بوده است و سفر به آن ، برای هر ایرانگرد علاقه‌مند به تاریخ و طبیعت ، سرشار از جذابیت خواهد بود.
خراسان جنوبی پر است از جاهای دیدنی ناشناخته و بکر. تنها کافی است تا چمدان را ببندید و راهی این استان شوید. حتی اگر اطلاعات زیادی هم درباره خراسان جنوبی نداشته باشید، مطمئن باشید که با مجموعه گسترده‌ای از دیدنی‌های طبیعی و تاریخی غافلگیرتان می‌کند و سفری به‌یادماندنی را برای شما به ارمغان می‌آورد. با ما تا پایان این بخش همراه باشید تا با جاهای دیدنی خراسان جنوبی بیشتر آشنا شویم.
چشمه مرتضی علی
چشمه مرتضی علی دارای حفره های متعددی است که هرکدام از این حفره‌ها که قدمت آن به دوران ساسانیان یعنی حدود ۱۵۰۰ سال قبل می‌رسد ، مقطعی از کانالی هستند که در داخل آن بعد از چاه‌هایی که به ارتفاع حدود ۱۰ متر هستند ، به دالان بالا می‌رسد ، که به اتاقک‌هایی منتهی می‌شود ، قوس تونل‌های بالایی خانه‌های گبر، همانند قوس‌های بناهای دوران ساسانیان است ، پس از حدود ۵کیلومتر پیاده‌روی در داخل کال سردره و برخلاف جریان آب ، به چشمه‌های متعدد آب به ویژه چند چشمه آبگرم می‌رسیم که بزرگ‌ترین چشمه از درون حفره‌ای منشا می‌گیرد که به حمام مرتضی‌علی معروف است ، و به دلیل غلظت زیاد املاح و مواد معدنی که به ۳۰۰ متر می‌رسد ، به موازات آب سرد حرکت می‌کند اما این اختلاف غلظت مانع ترکیب شدن آب گرم و سرد می‌شود ، در سمت راست دره ، چشمه های آب گرم و در سمت چپ ، چشمه های آب سرد قرار دارند و به محض آن که شما پای خود را در آب بگذارید این اختلاف دما را به راحتی احساس می کنید. گاهی اختلاف دمای آب چشمه ها با هم به ۱۰ درجه سانتی گراد هم می رسد که در نوع خود بی نظیر است. اگر پای تان را درون چشمه بگذارید گاهی خنک تان می‌شود ، و به محض آن که احساس سرما کردید می توانید پای تان را در حوضچه ای از آب گرم که دقیقا کنار حوضچه های آب سرد است بگذارید ، این چشمه علاوه بر همه ویژگی‌هایش ، خواص درمانی نیز دارد .منشاء آبی که وارد کال سردر و چشمه جعفری می‌شود ، حاصل از فشار آب گرم مرتضی علی می‌باشد.
پدیده ای شگفت انگیز در میان کوه‌های خشن کویری
چشمه مرتضی علی در مسیر گردشگری روستای خرو در نزدیکی شهر طبس قرار دارد. برای دسترسی به چشمه ، دو کیلومتر بعد از روستای خرو ، ابتدا باید ۳۰ هزار تومان به‌عنوان هزینه ورودی بپردازید ، سپس خودرویتان را در محوطه پارکینگ پارک کنید و از تعداد زیادی پله بگذرید تا به سرزمین عجایب برسید. دسترسی نهایی به این چشمه فقط از طریق پیاده‌روی در مسیری پنج کیلومتری است که عمدتا از درون آب می‌گذرد. این چشمه در دامنه غربی کوه‌های شتری جای گرفته است. چشمه مرتضی علی در دو کیلومتری روستای خرو و ۳۰ کیلومتری شهر طبس واقع شده و واقعا باعث شگفتی است که در میان کوه‌های خشن کویری ، چشمه‌ای قرار دارد که آبگرم و آب‌سرد را یک‌جا در خود جای داده است.
چشمه مرتضی علی واقع در شهر طبس از سه چشمه اصلی و تعدادی چشمه فرعی تشکیل شده که یکی از جاهای حیرت‌انگیز در دل دشت کویر است. اولین چشمه ، قنبر نام دارد که در راستای دره و به تبعیت از شیب آن ، از شرق به غرب جریان دارد و آب آن سرد است. ۶ کیلومتر آن‌طرف‌تر ، چشمه آبگرم مرتضی علی قرار دارد که نحوه شکل‌گیری و گرمای آن در نتیجه شکستگی و فشار گسلی بوده است. آب این دو چشمه با هم تجمیع شده و در نهایت پس از چند صد متر به آخرین چشمه یعنی چشمه جعفری ملحق می‌شوند. آب این سه چشمه در پایین‌دست به سد خاکی نهرین می‌رسد که منبع تامین آب اغلب مزارع و باغ‌های شهر طبس به حساب می‌آید.
پس از پارکینگ ، پله‌هایی در مسیر منتهی به دره تعبیه شده‌اند که به یک فضای باز با جویباری کوچک ختم می‌شود. در ابتدای مسیر ، حوضچه‌های آب قابل‌مشاهده نیستند و فقط فضای بزرگی با دیواره‌های رسوبی پیش روی شما قرار می‌گیرد. در ادامه دره‌ای با دیواره‌های صخره‌ای بلند را خواهید دید که هرچه جلوتر بروید ، دیواره‌های دره سخت‌تر می‌شود و خزه‌های سبز رنگ کمتر به چشم می‌خورد. در اواسط چشمه ، نه‌تنها دره تنگ‌تر می‌شود ، بلکه سنگ‌های درشتی در مسیرتان قرار می‌گیرد که عبور از آن‌ها کار ساده‌ای نیست.
یکی از ویژگی‌های بارز و جذاب چشمه مرتضی علی ، دیواره‌های بلند تنگه‌ای است که در طول مسیر چشمه در دو طرف شما خودنمایی می‌کنند. تنها با ۱۰ دقیقه پیاده‌روی به جایی مملو از چشمه‌های آبگرم و آب‌سرد می‌رسید که بزرگ‌ترین آن‌ها به حمام مرتضی علی معروف است و به‌دلیل عمق زیادش معمولا برای آب‌تنی از آن استفاده می‌کنند.
از آنجا که آب گرم چشمه از سمت راست به رودخانه می‌ریزد ، باعث ایجاد اختلاف دما در رودخانه می‌شود که گاهی دمای آن به ۱۰ درجه سانتی‌گراد هم می‌رسد. این آب گرم به‌خاطر غلظت بیشتر و تفاوت ساختاری ، با
آب سرد رودخانه به‌طور کامل مخلوط نمی‌شود و این آب‌ها تا ۳۰۰ متر از رودخانه به همین شکل جریان دارند. به همین دلیل وقتی پایتان را در رودخانه کوچک آن قرار می‌دهید ، در کمال ناباوری می‌بینید که یک پایتان در آب گرم و پای دیگر در آب خنک است! این پدیده نادر را شاید نتوانید در هیچ نقطه دیگری از کشور تجربه کنید. مدت‌زمان پیاده‌روی در کل این مسیر حدود یک تا دو ساعت طول می‌کشد.
در طول مسیر رودخانه ، چشمه‌های متعددی وجود دارد که نکته جالب آن‌ها ، اختلاف دمای آن‌ها است که برخی سردتر و برخی دیگر گرم‌تر هستند. در نهایت نیز چشمه معروف مرتضی علی قرار دارد که آب آن واقعا گرم و در حد یک حمام جانانه است.
یکی از هیجان‌انگیزترین بخش‌های بازدید از چشمه مرتضی علی را می‌توان قدم زدن در مسیر رودخانه با سنگ‌های غول پیکر دانست؛ به‌خصوص وقتی صدای دل‌انگیز جوشش چشمه‌هایی به گوشتان می‌رسد که از میان صخره‌های خزه بسته جریان دارند. آب‌بازی در این فضا می‌تواند برای هر گردشگری جذاب و دلچسب باشد ؛ با این حال ، حواستان به سنگ‌های بزرگ و لیز باشد تا آسیبی به شما وارد نشود. هر چقدر در مسیر جلوتر بروید ، عمق و حجم آب بیشتر می‌شود و در برخی نقاط با درست کردن سنگ‌چین ، حوضچه‌هایی برای آب‌تنی ایجاد کرده‌اند که شفافیت و زلالی آب هر کسی را برای شیرجه در آن وسوسه می‌کند.جالب این که خرچنگ‌ها و ماهی‌هایی در این چشمه زندگی می‌کنند که می‌توانید از نزدیک آن‌ها را ببینید؛ اگر هم خیلی آرام در حوضچه‌ها بایستید ، شاهد ماهی‌های کوچکی خواهید بود که به‌سمت پای شما می‌آیند و آن را ماساژ می‌دهند. در بخش‌هایی که حوضچه‌ها عمق بیشتری دارند ، نوعی ماهی به نام دکتر ماهی وجود دارد که برای درمان برخی بیماری‌های پوستی مفید است و سلول‌های مرده پوست را می‌خورد.
در طول مسیر چشمه ، حفره‌ها و سوراخ‌هایی روی صخره‌های دو طرف‌تان می‌بینید که با نظم خاصی ایجاد شده و از طریق یک تونل به یکدیگر متصل شده‌اند. این سوراخ‌ها که به خانه گبر معروف هستند ، قدمت‌شان به ۱۵۰۰ سال قبل می‌رسد و به عصر ساسانی تعلق دارند. دسترسی به این خانه‌ها آسان نیست و مستلزم استفاده از وسایل کامل صخره‌نوردی و کوهنوردی است. گفته می‌شود که این سوراخ‌ها، محل دفن زرتشتی‌ها بوده ؛ به‌خصوص که گبر واژه‌ای دری به‌معنای زرتشتی است. عده‌ای هم بر این باورند که این سوراخ‌ها به‌عنوان خانه استفاده می‌شدند. نکته جالب این که این حفره‌ها با فاصله خاصی از هم و به‌شکل دو تایی در پایین و بالای هم قرار دارند و این طور به نظر می‌رسد که از حفره پایین به‌عنوان محل ورود به خانه استفاده می‌شد.
بهترین زمان سفر به آن، فصل پاییز و اواخر زمستان است که لذت آب‌تنی و قدم‌زدن در آب دوچندان می‌شود. حتما برای عزیمت به منطقه چشمه مرتضی علی، کفش مناسب پیاده‌روی در آب ، یک دست لباس اضافه ، میان‌وعده ، آب آشامیدنی ، کیسه زباله ، کرم ضدآفتاب و… همراه داشته باشید.
در بخشی از مسیر که آب چشمه به انتهای خود می‌رسد ، اثری تاریخی از عهد صفوی قرار دارد که به طاق یا سد شاه عباسی معروف است.
