نایبند ؛ وجذابیت های یک روستای کویری
تکه ای ازمن ، تکه ای اززمین
مریم سادات موسوی
دیدنی های خراسان جنوبی
سرزمین کویری ایران
اگر از یک اهل سفر ، سراغ یک مقصد کمترشناخته‌شده و بکر را بگیرید ، قطعا خراسان جنوبی یکی از اولین جواب‌ها است. بازدید از جاهای دیدنی خراسان جنوبی برای هر گردشگری ، تجربه لذت‌بخشی خواهد بود. فرقی نمی‌کند که به کویر علاقه دارید یا محیطِ آباد و سرسبز ، علاقه‌مند به تاریخ هستید یا طبیعت‌گردی ؛ در هر حال ، خراسان جنوبی با دیدنی‌های متنوع و بی‌مانندش از شما به بهترین شکل استقبال می‌کند.
خراسان جنوبی کجاست؟
حدود ۲۰ سال است که خراسان جنوبی به‌عنوان یک استان مستقل وارد تقسیمات کشوری شده و استانی مرزی با مرکزیت شهر بیرجند است. خراسان جنوبی سومین استان پهناور ایران به حساب می‌آید ؛ همچنین جالب است بگوییم به‌عنوان پایتخت عناب و زعفران شناخته می‌شود و بخش عمده آن در مناطق خشک و کویری قرار دارد. از همین رو ، فصل تابستان برای سفر به این منطقه ، زمان چندان مناسبی محسوب نمی باشد و بهار و پاییز فصل‌های مناسب‌تری هستند ؛ ضمن این که در پاییز ، امکان مشاهده برداشت زعفران هم در قائن و باقی شهرهای این استان برای گردشگران وجود دارد.
وجود آثار تاریخی متعدد در شهرهای استان خراسان جنوبی ، نشان از پیشینه تاریخی و قدیمی این استان دارد. اگرچه کاوش‌های باستان‌شناسی در خراسان جنوبی از حیات چندهزارساله تمدن بشر در این منطقه حکایت دارد ، ولی عمده آثار باستانی مربوط به دوران ساسانیان و بعد از آن است. این منطقه همواره از اهمیت تاریخی و سیاسی زیادی برخوردار بوده است و سفر به آن ، برای هر ایرانگرد علاقه‌مند به تاریخ و طبیعت ، سرشار از جذابیت خواهد بود.
خراسان جنوبی پر است از جاهای دیدنی ناشناخته و بکر. تنها کافی است تا چمدان را ببندید و راهی این استان شوید. حتی اگر اطلاعات زیادی هم درباره خراسان جنوبی نداشته باشید، مطمئن باشید که با مجموعه گسترده‌ای از دیدنی‌های طبیعی و تاریخی غافلگیرتان می‌کند و سفری به‌یادماندنی را برای شما به ارمغان می‌آورد. با ما تا پایان این بخش همراه باشید تا با جاهای دیدنی خراسان جنوبی بیشتر آشنا شویم
بخش های جذاب روستای نایبند
بافت خانه‌ها
روستای نایبند، ساختاری ارگانیک دارد؛ به این معنا که شکل‌گیری محله‌ها و بافت آن تابع نظم خاصی نبوده و بر اساس شیب طبیعی زمین شکل گرفته است. خانه‌های روستای نایبند شبیه به سفال‌های مکعبی روی هم هستند
مصالح مورد استفاده در خانه‌های روستا شامل خشت و کاهگل می‌شود که به‌خاطر استفاده از شن‌های تیره‌رنگ، خانه‌ها به رنگ خاکستری هستند. علاوه بر این، وقتی از فاصله‌ای دور به این خانه‌ها نگاه کنید، شبیه به سفال‌های مکعبی هستند که روی هم گذاشته شده‌اند.
تیرهایی از جنس تنه نخل و همین طور پوششی از برگ درخت نخل برای پوشاندن سقف بسیاری از منازل استفاده شده اس
؛ هرچند در بناهای اعیانی می‌توان شاهد استفاده از طاق و قوس و همین طور تزییناتی مثل تذهیب یا یک نقاشی ساده روی سقف اتاق‌ها بود
از دیگر ویژگی‌های خانه‌های این روستا، کنگره‌های مثلثی‌شکل در جداره‌ها و نمای خانه‌ها است که بیشتر در بخش‌های جنوبی و شرقی قرار دارند و شکل بادگیر را در ذهن تداعی می‌کنند. این کنگره‌ها در جهت بادهای مطلوب هستند و نقش فیلتر را برای بادهای همراه با شن ایفا می‌کنند. همچنین در ساخت خانه‌ها از دیوارهای ضخیم خشتی استفاده شده است که کمترین مقدار بازشو (پنجره و نورگیر) را دارند تا با این کار، تبادل حرارتی خانه‌ها کاهش یابد. روی دیوار خانه‌ها، اشکال جالبی با نظم هندسی خاص به چشم می‌خورد که دارای هارمونی هستند و به صورتکی شباهت دارند که برایمان شکلک درمی‌آورند.
صخره‌ای بودن بستر روستا اجازه حفر چاه را به اهالی نمی‌داد و در نتیجه ساخت توالت‌های دو طبقه در این منطقه رواج دارد. طبقه اول این توالت‌ها حدود ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر ارتفاع دارد که از این فضا برای انباره فاضلاب استفاده می‌شود و پس از پرشدن، آن را با خاک مخلوط و در مزارع اطراف استفاده می‌کنند.
جالب است بدانید که برخی بخش‌های این خانه‌ها نظیر حیاط، تنور و سرویس بهداشتی به‌صورت مشترک هستند و دو خانواده با هم از آن‌ها استفاده می‌کنند. با وجودی که باران‌های موسمی شدید و طوفان‌های شن از مهم‌ترین عوامل فرسایش روستا هستند، این روستا همچنان مسکونی است و بناهای جدیدی در بخش شمالی آن احداث شده است.
نخلستان ها و باغ ها
احتمالا وجود چشمه‌های آب گرم و سرد در دو منطقه دیگ رستم و زردگاه، عامل شکل‌گیری این آبادی در این نقطه از کویر بوده است. از آنجا که بستر مناسبی برای ایجاد نخلستان‌ها و باغ‌ها در زمین‌های مجاور روستا فراهم بوده، باغ‌های چند طبقه مرکبات و سبزیجات در آن به وجود آمده است. زمستان‌های معتدل و تابستان‌های گرم و آفتابی و همین طور وجود چشمه‌ها و قنات‌ها دست‌به‌دست هم داده‌اند تا اراضی مجاور این روستا همواره قابل‌کشت باشند. از درختان و گیاهان روستای نایبند می‌توان به انواع مرکبات، توت، نخل، گندم، جو، حبوبات و سبزیجات مورد مصرف خانوارها اشاره کرد.
زیارتگاه نایبند
مزاری بر بلندای کوه، نزدیکی روستا وجود دارد و مردم نایبند برای زیارت و ادای نذر از این کوه بالا می‌روند.
برج های نگهبانی
چهار برج نگهبانی در روستای نایبند وجود دارد که از بقایای یک قلعه ۳۰۰ ساله هستند و برای حفاظت و نگهبانی از روستا به کار می‌رفتند؛ به‌طوری که هنگام حمله ماموران حکومتی یا راهزنان، نگهبان این برج‌ها به مردم خبر می‌دادند تا به خانه‌شان بروند و دروازه قلعه بسته می‌شد.
دیوارهای بلند اطراف روستا نیز به‌عنوان راهکاری تدافعی برای مقابله با راهزنان به حساب می‌آمد. با این حال، به‌دلیل نبود آذوقه کافی و فاصله زیاد بین نایبند تا روستاهای مجاور، مردم نمی‌توانستند برای مدتی طولانی پشت دیوارها بمانند. یک مزیت دیگر روستا در زمان حمله دشمن، قرارگیری آن روی تپه سنگی بلند است که باعث می‌شد اشراف خوبی به محیط اطراف داشته باشند.
چشمه های آب
همان طور که گفتیم چشمه‌های آب نایبند از جمله آبگرم دیگ رستم و چشمه زردگاه که در اثر فعل‌وانفعالات زیرزمینی به وجود آمده‌اند، علت اصلی حیات این روستا هستند. در ۱۰ کیلومتری نایبند نیز چشمه کوچکی با آب گوگردی وجود دارد که به‌خاطر درجه حرارت بالایش می‌تواند باعث سوختگی شود. جالب این که درست در کنار این چشمه، یک چشمه آب سرد قرار دارد. این طور به نظر می‌رسد که این چشمه گوگردی خاصیت درمانی دارد و برای رفع دردهای رماتیسمی مفید است.
محیط زیست نایبند
یوزپلنگ ایرانی یکی از حیوانات اندمیک ایران در پناهگاه حیات‌وحش نایبند است که در حال حاضر تعدادشان به ۱۵ قلاده می‌رسد. البته حیوانات دیگری همچون ببر، روباه کویری، روباه روپل، گربه ماسه‌ای، قوچ، میش، بزهای وحشی، جوجه تیغی ایرانی و… نیز در این منطقه زندگی می‌کنند. زاغ بور، سبزقبا، شاهین، کوکر یا باقرقره تاج‌دار، هوبره، کبک، سنقر خاکستری و… از جمله پرندگان منطقه نایبند هستند. نمی‌توان از نایبند گفت و حرفی راجع به پوشش گیاهی غنی آن نزد که شامل گیاهانی نظیر ارژن، بادام عاجی، تاغ، انجیر وحشی، گون و زیره می‌شود.
تفریحات روستای نایبند
روستاگردی: نایبند یک روستای معمولی نیست و از بافت تاریخی تا معماری پلکانی، ساباط‌ها، کوچه‌های باریک و حتی معاشرت با مردم بومی، از گذراندن اوقاتی خوش در این محل حکایت دارند.
تماشای آسمان شب
همیشه گفته‌اند، آسمان کویر فوق‌العاده دیدنی است و از آنجا که در این روستا آلودگی نوری کمی وجود دارد، می‌توانید حتی بدون تجهیزات هم از تماشای ستارگان
نهایت لذت را ببرید.
عکاسی:
بدون شک این همه زیبایی ارزش عکاسی و ثبت لحظه‌ها را دارد؛ پس در سفر به این منطقه حتما دوربین عکاسی همراه داشته باشید. ترکیب رمل‌های شنی و کویر اطراف روستا، معماری خانه‌ها و همین طور انبوه نخلستان‌های سرسبز، تصاویر خارق‌العاده‌ای برای شما به یادگار خواهند گذاشت.
کویرنوردی:
اگر کمی از روستای نایبند فاصله بگیرید، می‌توانید به تماشای مناظر کویری مشغول شوید و با یک تیر دو نشان بزنید و از این محیط بکر حسابی لذت ببرید.
کوهنوردی:
از آنجا که روستای نایبند روی کوه قرار دارد، سری به ارتفاعات روستا بزنید و پس از یک کوهنوردی سبک، با چشم‌انداز بی‌نظیری از روستا و مناطق کویری اطرافش مواجه شوید.
سوغات روستای نایبند
همان طور که گفتیم روستای نایبند در قلب کویر مرکزی ایران جای گرفته و اهالی آن از دیرباز نیازهای روزمره خود را با آنچه که در طبیعت اطراف‌شان وجود داشته است، برآورده می‌کنند. از همین رو رویش درخت نخل در مناطق بیابانی و کویری این منطقه باعث شده است که هنرمندان روستا با استفاده از بخش‌های مختلف این درخت، صنایع دستی زیبایی همچون زنبیل، زیرانداز، سبد حصیری، بادبزن و ریسمان خلق کنند. در کنار این صنایع دستی می‌توانید خرما، شیره خرما، کشک و پرتقال را به‌عنوان سوغاتی خریداری کنید.
غذاهای محلی روستای نایبند
نخلستان‌های پربار نایبند علاوه بر زیبایی وصف‌ناپذیری که به روستا بخشیده‌اند؛ وسیله‌ای برای معاش اهالی هستند؛ به‌عنوان مثل شیره خرما به‌عنوان پرمصرف‌ترین ماده غذایی در این منطقه است. از بین غذاهای محلی نایبند حتما آب‌گوشت و قوروت را امتحان کنید. قوروت، غذایی شبیه به کله‌جوش است که با کشک سیاه بیرجندی تهیه می‌شود.
بهترین زمان بازدید از روستای نایبند
از آنجا که منطقه نایبند به‌خاطر شرایط بیابانی، حسابی گرم است؛ پس پاییز، زمستان و اوایل بهار را می‌توان بهترین زمان برای سفر به این روستا دانست.
در سفر به نایبند کجا اقامت کنیم؟
اقامتگاه بوم‌گردی نایبند که در بالادست روستای نایبند قرار دارد و چشم‌انداز زیبایی از دشت و نخلستان را پیشکش گردشگران می‌کند، یکی از گزینه‌های پیش روی شما است. علاوه بر این، می‌توانید با خود چادر مسافرتی ببرید و در دل کویر یا کوه کمپ کنید؛ هرچند محل کمپ خود را در نزدیکی پناهگاه حیات‌وحش انتخاب نکنید.