زیبایی های کویردر”ریگ” های خراسان جنوبی

تکه ای ازمن ، تکه ای اززمین

مریم سادات موسوی

دیدنی های خراسان جنوبی
سرزمین کویری ایران
اگر از یک اهل سفر ، سراغ یک مقصد کمترشناخته‌شده و بکر را بگیرید ، قطعا خراسان جنوبی یکی از اولین جواب‌ها است. بازدید از جاهای دیدنی خراسان جنوبی برای هر گردشگری ، تجربه لذت‌بخشی خواهد بود. فرقی نمی‌کند که به کویر علاقه دارید یا محیطِ آباد و سرسبز ، علاقه‌مند به تاریخ هستید یا طبیعت‌گردی ؛ در هر حال ، خراسان جنوبی با دیدنی‌های متنوع و بی‌مانندش از شما به بهترین شکل استقبال می‌کند.

خراسان جنوبی کجاست؟
حدود ۲۰ سال است که خراسان جنوبی به‌عنوان یک استان مستقل وارد تقسیمات کشوری شده‌ و استانی مرزی با مرکزیت شهر بیرجند است. خراسان جنوبی سومین استان پهناور ایران به حساب می‌آید ؛ همچنین جالب است بگوییم به‌عنوان پایتخت عناب و زعفران شناخته می‌شود و بخش عمده آن در مناطق خشک و کویری قرار دارد. از همین‌ رو ، فصل تابستان برای سفر به این منطقه ، زمان چندان مناسبی محسوب نمی‌ باشد و بهار و پاییز فصل‌های مناسب‌تری هستند ؛ ضمن این که در پاییز ، امکان مشاهده برداشت زعفران هم در قائن و باقی شهرهای این استان برای گردشگران وجود دارد.
وجود آثار تاریخی متعدد در شهرهای استان خراسان جنوبی ، نشان از پیشینه تاریخی و قدیمی این استان دارد. اگرچه کاوش‌های باستان‌شناسی در خراسان جنوبی از حیات چندهزارساله تمدن بشر در این منطقه حکایت دارد ، ولی عمده آثار باستانی مربوط به دوران ساسانیان و بعد از آن است. این منطقه همواره از اهمیت تاریخی و سیاسی زیادی برخوردار بوده‌ است و سفر به آن ، برای هر ایرانگرد علاقه‌مند به تاریخ و طبیعت ، سرشار از جذابیت خواهد بود.
خراسان جنوبی پر است از جاهای دیدنی ناشناخته و بکر. تنها کافی‌ است تا چمدان را ببندید و راهی این استان شوید. حتی اگر اطلاعات زیادی هم درباره خراسان جنوبی نداشته باشید، مطمئن باشید که با مجموعه گسترده‌ای از دیدنی‌های طبیعی و تاریخی غافلگیرتان می‌کند و سفری به‌یادماندنی را برای‌ شما به ارمغان می‌آورد. با ما تا پایان این بخش همراه باشید تا با جاهای دیدنی خراسان جنوبی بیشتر آشنا شویم

زیبایی های کویردر”ریگ” های خراسان جنوبی

ریگ چیست؟

ریگ یا ارگ اصطلاحی است که برای پهنه‌های ماسه‌‌ای به کار می‌رود و از واژه‌ی عربی عِرق (Erq) گرفته شده است که در زبان فارسی به این تپه‌ها ریگ، ارگ و ماسه‌زار گفته می‌شود. ریگ‌ها توده‌های عظیمی از تپه‌های ماسه‌ای فعال و فاقد پوشش گیاهی در بیابان‌ها هستند که در اثر فرسایش باد و جابه‌جایی ماسه‌ها به وجود می‌آیند. بزرگ ریگ یا ریگ یلان با ارتفاع ۴۷۵ متر مهم‌ترین و بزرگ‌ترین ریگ و اجتماع ماسه‌ای در ایران و از بلندترین هرم‌های ماسه‌ای در جهان است و در شرق بیابان لوت قرار دارد. ریگ دُهلُی در جنوب شرق بیابان لوت، ریگ جن در دشت کویر و ریگ شتران بین شهرهای یزد و طبس از دیگر رشته‌های ماسه‌ای ایران به‌ شمار می‌رود.

ریگ شتران (کویررباط خان)

کویر رباط خان یا ریگ شتران از جاهای دیدنی طبس است و در نزدیکی شهر یزد و غرب طبس قرار دارد.

مدت زمان بازدید از این جاذبه: یک روز کامل است.
آدرس : ایران، استان خراسان جنوبی، محور ارتباطی یزد به طبس، سه‌راهی رباط خان

برای کسانی که عاشق طبیعت‌گردی هستند کویر با سکوت و آرامش خود، آسمان آبی و شب‌های پرستاره‌اش یکی از بهترین مکان‌ها محسوب می‌شود. شهر طبس در استان خراسان جنوبی یکی از این کویرهای زیبا و دیدنی را در خود جای داده است. برای علاقه‌مندان به کویر نوردی دیدن زیبایی‌ها و رازهای نهفته در اعماق کویر، رباط خان یا ریگ شتران را پیشنهاد می‌کنیم.

کویر رباط خان کجاست؟
موقعیت جغرافیایی کویر رباط خان ۳۳ درجه و ۳۸ دقیقه شمالی تا ۳۳ درجه و ۶ دقیقه شمالی و ۵۵ درجه و ۱۹ دقیقه شرقی تا ۵۵ درجه و۵۹ دقیقه شرقی است. این کویر از جاهای دیدنی استان خراسان جنوبی به شمار می‌آید و از شمال به دریاچه‌ی نمک خور در کویر مرکزی ایران، از جنوب به محور جدید ارتباطی یزد — طبس، از غرب به محور ارتباطی خور — یزد و از شرق به رباط کال مرد، چشمه عمو حسن و رباط خان منتهی می‌شود. راه اصلی دسترسی به ریگ شتران از جنوب این منطقه است و می‌توانید از محور ارتباطی یزد به طبس، سه راهی رباط خان یا از راه شهرستان خور در استان اصفهان با آفرود به ریگ شتران بروید و از دیدن زیبایی‌ها و تپه‌های ماسه‌ای این کویر لذت ببرید. به‌دلیل موقعیت ریگ شتران برای رفتن به این منطقه باید با یک تیم حرفه‌ای کوهنوردی همراه شوید و وسایل و تجهیزات لازم کویر نوردی داشته باشید.

معرفی کویر رباط خان

کویر رباط خان یا ریگ شتران از جاهای دیدنی طبس است و در نزدیکی شهر یزد و غرب طبس قرار دارد. ریگ شتران یکی از ژئومورفوسایت‌های ایران است و ارزش علمی بالا و تنوع ژئومورفولوژیکی دارد. این کویر پوشیده از ریگزار است. بیشترین طول این کویر ۸۰ و عرض آن ۷۰ کیلومتر است. تپه‌های این کویر کوتاه هستند و بلندترین ارتفاع به ۵۰ متر می‌رسد. ریگ شتران مانند دو شاخ گاو است که در وسط آن دریاچه‌ی نمک خور قرار دارد.

[من هرگز از شنیدن این صدای یکنواخت و کهنسال با ضرب همیشگی و دالانگ دولونگ جاودانیش سیر نخواهم شد، صدایی که من به دفعات آن را شنیده‌ام و باز هم در من کششی به صحراهای ناشناخته و راه‌های ناپیموده ایجاد می‌کند…
«سون اندرسون فون هدین»]

ریگ شتران در گذشته در مسیر کاروان‌ها قرار داشته و در برخی از منابع تاریخی و سفرنامه‌ها مانند کتاب سون هدین به آن اشاره شده است. گفته می‌شود که در زمان حمله‌ی اعراب به ایران، این سپاه در تعقیب یزدگرد، پادشاه ساسانی، به یزد رسیدند و به دو بخش تقسیم شدند. گروهی در فهرج ماندند و گروهی از طریق ریگ شتران به‌سمت خراسان رفتند. اعراب در ریگ شتران راه را گم می‌کنند، شترهایشان تلف می‌شود و در نهایت شکست می‌خورند. ناصر خسرو قبادیانی نیز در سفرنامه خود ریگزار این منطقه را مهیب و شوره‌زارهای اطراف آن را خطرناک معرفی می‌کند که در صورت گم شدن در راه، عبور از باتلاق‌های آن غیرممکن است.

عملیات طبس

یکی از وقایع تاریخی و مهمی که ریگ شتران به خود دیده است، عملیات معروف به طبس (پنجه عقاب) و سقوط بالگرد آمریکایی در طوفان شن است. در سال ۱۳۵۹ در جنوب این منطقه بود که عملیات پنجه عقاب آمریکایی‌ها با ناکامی مواجه شد و بار دیگر نام ریگ شتران بر سر زبان‌ها افتاد.

پوشش گیاهی و جانوری کویر رباط خان
در کویر رباط خان نیز حیات و زندگی جریان دارد. پوشش گیاهایی شتران از نوع گیاهان ماسه پسند مانند تاغ، اسکنبیل، نسی و… است و جانورانی مانند: مار، عقرب، گربه‌ی شنی، روباه شنی، شغال، گرگ، شاهین، هوبره، چکاوک کاکلی، مگس گیر، انواع آگاما و گکوی مناطق بیابانی در این کویر زندگی می‌کنند. این پوشش جانوری عمدتا از جانورانی تشکیل شده‌اند که به آب کمتری احتیاج دارند یا آب مورد نیاز را از تغذیه سایر جانوران تأمین می‌کنند یا آب نمی‌نوشند.

دیدنی های کویر رباط خان

برای کسانی که در کنار کویر نوردی و لذت بردن از سکوت و آرامش کویر به دیدن آسمان شب کویر هم علاقه‌مند هستند و دوست دارند دیدن زیبایی های ستارگان را در کویر تجربه کنند، ریگ شتران یکی از بهترین مناطق است. بر اساس نقشه‌های آسمان تاریک وب‌سایت معتبر فایندر، تاریک‌ترین آسمان شب ایران در مناطق کویری و بیابانی قرار دارد. این سایت مناطق کویری ایران از جمله ریگ یلان، مناطق مرکزی کویر ریگ جن در استان اصفهان و مناطق شمالی آن در سمنان، ریگ آهنگران یا کویر همت آباد در استان خراسان جنوبی و ریگ شتران طبس و سایر مناطق بیابانی را دارای رتبه یک تاریکی یا آسمان بسیار تاریک معرفی می‌کند؛ بنابراین ریگ شتران با آلودگی نوری بسیار کم جزو بهترین مناطق برای رصد ستارگان و تماشای آسمان زیبا است.

ریگ یلان (بزرگ ریگ)

ریگ یلان یکی از کویرهای ایران است که در شرق استان کرمان، شمال غربی استان سیستان و بلوچستان و جنوب استان خراسان جنوبی قرار دارد و از مقصدهای کویرگردی است

مدت زمان بازدید از این جاذبه: یک روز کامل است.
آدرس : شرق استان کرمان، شمال غربی استان سیستان و بلوچستان و جنوب استان خراسان جنوبی.

ریگ یلان یکی از حیرت‌انگیزترین بیابان‌های جهان و مقصدهای کویرگردی ایران است و هرچند هنوز اثبات نشده گرم‌ترین هوای زمین را دارد، ولی ناسا اثبات کرده که گرم‌ترین دمای سطح زمین را دارا است. همچنین، بلندترین تپه‌های ماسه‌ای دنیا با بیش از ۴۷۵ متر ارتفاع نسبی در ریگ یلان وجود دارد.

تپه‌ها ریگ یلان به صورت دیواره‌هایی با طول کیلومترها‌ کشیده شده‌اند و از اینرو، شباهت‌هایی با دیواره‌های ماسه‌ای در مناطق مرکزی ایران بخصوص منطقه ریگ جن دارند. این دیوارهای ماسه‌ای در جهت شمال شرقی امتداد دارند و در میان آن‌ها دره‌هایی قرار دارد که به کوچه هم معروف است.

ریگ یلان دارای دره‌هایی است که دیواری عظیم دره‌های ذکر شده را قطع کرده و هسته مرکزی ریگ یلان را تشکیل می‌دهد. این منطقه به قله ریگ معروف است که بلندترین هرم‌های ماسه‌ای و عظیم‌ترین قیف‌ها در این قسمت واقع شده‌اند.

ریگ آهنگران (کویرهمت آباد)

کویر همت آباد یا ریگ آهنگران یا ریگ پترگان از جاهای دیدنی بیرجند و از غنی ‌ترین و فعال ‌ترین اکوسیستم های بیابانی ایران است.

مدت زمان بازدید از این جاذبه: یک روز کامل است.
آدرس : ایران، استان خراسان جنوبی، ۱۵۰ کیلومتری شهرستان قاینات و ۶۵ کیلومتری شهر زیرکوه

ریگ همت آباد که به نام ریگ آهنگران و پترگان نیز معروف است، یکی از مقصدهای کویرگردی در ایران و از جاذبه های گردشگری استان خراسان جنوبی محسوب می‌شود و در نزدیکی مرز افغانستان و دق پترگان قرار دارد.

این منطقه یکی از غنی‌ترین و فعال‌ترین اکوسیستم بیابانی از نظر پوشش و تنوع گیاهی و جانوری در ایران است. پوشش جانوری منطقه شامل پرندگان بیابانی از جمله هوبره، زاغ بور، شاهین، چکاوک کاکلی، مگس گیر و … انواع مار و عقرب، گربه و روباه شنی، گرگ، کاراکال، جبیر، انواع آگاما و جکو و… است.

پوشش گیاهی منطقه به‌دلیل بالا بودن سطح آب‌های زیر زمینی انبوه و از نوع گیاهان شورپسند در نواحی شرقی و گیاهان ماسه پسند و استپی در نواحی غربی از جمله، قیچ، درمنه، تاغ، گز، دم گاوی، نتر، اسکنبیل، ریش بز، گون و… است. همچنین، منطقه دارای نمونه گیاهی اندمیک دیودال رقیمی است که تحت حفاظت سازمان ملل در ذخیره گاه زیست‌کره منطقه قرار دارد.

احترام به طبیعت
این روزها سفر به مناطق بکر و دست‌نخورده زیاد شده است در کنار سفر خود و ثبت خاطرات دلنشین و به‌یادماندنی به طبیعت و حفظ محیط زیست احترام بگذارید. یادمان باشد طبیعت و زیبایی‌ها آن تنها برای ما نیست بلکه موجودات این مناطق و آیندگان نیز در آن سهیم هستند.

سکوت کویر
“دور از این هیاهو، دلم کویر می‌خواهد و تنهایی و سکوت وآغوشِ سردِ شبی که آتشم را فرو نشاند.

نه دیوار، نه در، نه دستی که بیرونم کشد از دنیایم، نه پایی که در نوردد مرزهایم، نه قلبی که بشکند سکوتم، نه ذهنی که سنگینم کند از حرف، نه روحی که آویزانم شود.

من باشم و تنهاییِ ژرفی که نور ستارگان روشنش می‌کند و آرامشی که قبل از هیچ طوفانی نیست…”