روستای اصفهک
تکه ای ازمن ، تکه ای اززمین
مریم سادات موسوس
دیدنی های خراسان جنوبی
سرزمین کویری ایران
اگر از یک اهل سفر ، سراغ یک مقصد کمترشناخته‌شده و بکر را بگیرید ، قطعا خراسان جنوبی یکی از اولین جواب‌ها است. بازدید از جاهای دیدنی خراسان جنوبی برای هر گردشگری ، تجربه لذت‌بخشی خواهد بود. فرقی نمی‌کند که به کویر علاقه دارید یا محیطِ آباد و سرسبز ، علاقه‌مند به تاریخ هستید یا طبیعت‌گردی ؛ در هر حال ، خراسان جنوبی با دیدنی‌های متنوع و بی‌مانندش از شما به بهترین شکل استقبال می‌کند.
خراسان جنوبی کجاست؟
حدود ۲۰ سال است که خراسان جنوبی به‌عنوان یک استان مستقل وارد تقسیمات کشوری شده و استانی مرزی با مرکزیت شهر بیرجند است. خراسان جنوبی سومین استان پهناور ایران به حساب می‌آید ؛ همچنین جالب است بگوییم به‌عنوان پایتخت عناب و زعفران شناخته می‌شود و بخش عمده آن در مناطق خشک و کویری قرار دارد. از همین رو ، فصل تابستان برای سفر به این منطقه ، زمان چندان مناسبی محسوب نمی باشد و بهار و پاییز فصل‌های مناسب‌تری هستند ؛ ضمن این که در پاییز ، امکان مشاهده برداشت زعفران هم در قائن و باقی شهرهای این استان برای گردشگران وجود دارد.
وجود آثار تاریخی متعدد در شهرهای استان خراسان جنوبی ، نشان از پیشینه تاریخی و قدیمی این استان دارد. اگرچه کاوش‌های باستان‌شناسی در خراسان جنوبی از حیات چندهزارساله تمدن بشر در این منطقه حکایت دارد ، ولی عمده آثار باستانی مربوط به دوران ساسانیان و بعد از آن است. این منطقه همواره از اهمیت تاریخی و سیاسی زیادی برخوردار بوده است و سفر به آن ، برای هر ایرانگرد علاقه‌مند به تاریخ و طبیعت ، سرشار از جذابیت خواهد بود.
خراسان جنوبی پر است از جاهای دیدنی ناشناخته و بکر. تنها کافی است تا چمدان را ببندید و راهی این استان شوید. حتی اگر اطلاعات زیادی هم درباره خراسان جنوبی نداشته باشید، مطمئن باشید که با مجموعه گسترده‌ای از دیدنی‌های طبیعی و تاریخی غافلگیرتان می‌کند و سفری به‌یادماندنی را برای شما به ارمغان می‌آورد. با ما تا پایان این بخش همراه باشید تا با جاهای دیدنی خراسان جنوبی بیشتر آشنا شویم.
روستای اصفهک
[ جواهری خشتی در شرق ایران ]
روستای تاریخی اصفهک در ۳۵ کیلومتری شرق طبس قرار گرفته ، روستایی زیبا که بازدید از آن ، خاطراتی شیرین و در عین حال بسیار نوستالژیکی را برایتان به ارمغان می آورد. در اواخر تابستان سال ۱۳۵۷ و حوالی ساعت ۷ شب زلزله‌ای مرگبار در شهر طبس رخ داد. آمار دقیقی از کشته‌شدگان در دسترس نیست اما متاسفانه در این زلزله ۸/۷ ریشتری بین ۱۵ هزار تا ۲۵ هزار نفر کشته و هزاران نفر بی‌خانمان شدند. این زلزله ، گریبان روستای اصفهک را هم گرفت. ۸۰ نفر از ساکنان روستا کشته شدند و تمامی خانه‌ها از بین رفت.
تعدادی از جوانان این روستای ویران‌شده که پس از زلزله بیست‌وپنجم شهریورماه ۵٧ که سال‌ها پس از زلزله به دنیا آمدند و تنها تصورات آن‌ها از روستای آبا و اجدادیشان به خاطرات خوش پدر و مادرهایشان یا پدربزرگ و مادربزرگ‌هایشان می‌رسد ، از سال ۹۴ به فکر می‌افتند در روستایشان کاری کنند. پس از مطرح‌شدن بافت تاریخی آن به‌عنوان یکی از آثار ملی ، از معرفی روستا به رهگذران جاده مجاور روستا در دکه‌ای ساده آغاز کردند و به سادگی از آنان می‌خواستند نگاهی به روستایشان بیندازند، (بدون این که نگاه منفعت‌طلبانه مالی داشته باشند) و روزی یکی از این اهل سفر گذرنده از آن جاده فرامرز پارسی بود. استاد خوش‌اندیشه مرمت و اهل سفر که هدایتگری شد برای اجرای پروژه‌ای که همچنان ادامه دارد و تاکنون به مرمت هفت‌خانه ، یک مدرسه و مسجد ، حمام سنتی خزینه‌دار ، ایجاد یک رصدخانه و یک پژوهشکده معماری منتهی شده است.
از اینجا اصفهک زنده و زنده‌تر می‌شود. بسیاری از آن قدیمی‌ترها که حتی دل‌شان نمی‌خواست قدم در آن بگذارند تا مبادا خاطرات تلخ‌شان از آن ویرانی عظیم آزارشان دهد و گاهی به این جوانان هم از غیر ممکن بودن احیای روستا هشدار می‌دادند (و شاید در دل‌شان آن را جنون جوانی می‌دانستند) ، حالا کم‌کم همراه می‌شدند. یکی ، یکی صاحبان خانه‌ها راضی می‌شدند خانه‌هایشان را به دست گروه مرمتکار بسپارند و اینچنین شد که نسل جوان روستا ، گنج‌های خود را در روی زمین یافتند ؛ آنچنان که فرامرز پارسی به آنان توصیه کرده بود. سال ٩۴ دو خانه آماده می‌شود ، خانه‌هایی که هنوز خشت و گل‌شان خشک نشده ، میزبان نخستین گردشگران اصفهک می‌شوند.
این خانه‌ها که هرکدام نمایی از معماری زیبای کویری منطقه را می‌نمایانند ، قرار است اقامتگاهی برای آسودن گردشگران باشند در دل منطقه‌ای که از هر سو با طبیعتی بکر احاطه شده ؛ آسمانی آبی و پرستاره ، کویری زیبا با درختان و باغ‌هایی سرسبز در حاشیه آن و کوهستانی در ورای آن ، که گویی نگاهبان منطقه است. هیچ دودی از قلیان و سیگار در محوطه روستا دیده و هیچ ظرف پلاستیکی استفاده نمی‌شود. هیچ حیوانی قدم به درون اتاق‌ها نمی‌گذارد و هیچ انسانی با کفش در اتاق راه نمی‌رود. شب‌ها نور فانوس‌ها ، روشنی‌بخش کوچه‌هاست و سکوت زینت‌بخش فضا.
یکی از جاذبه های پرطرفدار مناطق کویری تماشای آسمان پرستاره شب های آن است. روستای اصفهک هم از این قاعده مستثنی نیست. کمی بعد از بازسازی روستا ، رصدخانه ای کویری در این منطقه بنا شد تا زیباترین آسمان شب را پیش روی شما به نمایش بگذارد. رصد خانه شامل سه دیوار آجری متحدالمرکز می باشد که از غروب آفتاب ، پذیرای گردشگران و کویرنوردان است.
معماری روستای اصفهک به‌دلیل هماهنگی کوچه‌ها و خانه‌ها با اکوسیستم منطقه ، از محبوبیت زیادی برخوردار است. در نتیجه ، قدم‌زدن در کوچه پس کوچه‌های خشتی روستا لذت خاصی برای گردشگران دارد. در این کوچه‌ها نسیمی می‌وزد و بوی کاهگل را به مشام شما می‌رساند.
حمام سنتی خزینه‌دار روستا با نگاهی نو ، پیشنهادی صرفه‌جویانه در مصرف آب است و طراحی سطل‌های زباله تفکیک‌کننده‌تر و خشک ، گامی در جهت حفظ زیست بوم. اینجا با دمنوش‌ها و شربت‌های محلی پذیرایی می‌کنند و هر روز از خوراکی محلی رونمایی می‌شود. در روستا که قدم بزنید با تمام وجود ، بودن در یک روستا را حس می‌کنید ، با تمام ویژگی‌هایش ، نه اثری از لوله‌کشی و کنتور گاز هست ، نه خنک‌کننده‌های آنچنانی … دیوارها خشت و گلی‌اند و جاده‌های منتهی به خانه‌ها ، سنگ‌فرش. آسمان آن‌قدر آبی است که تصویر پرنده نشسته بر لب بام ، انگار نقاشی است .
و شب‌ها دلت می‌خواهد ساعت‌ها وقت داشته باشی زل بزنی به آسمان جواهرنشان ، که مثل آسمان تمام کویرهای ایران دلبری می‌کند. مگر نه این که آن‌همه گردشگر آلمانی و فرانسوی و لهستانی و اسپانیایی دلداده‌اش شده‌اند ؛ و هنوز معطرترین سبزی‌های آن منطقه را دارد که صادر می‌شود و صنایع دستی که به همت اهالی احیا شده است؟
وقتی به شهر طبس رسیدید ، برای دسترسی به روستای اصفهک ، باید از خیابان خرمشهر وارد بلوار شهید عباس‌پور بشوید. بلوار را تا جاده طبس به دیهوک ادامه دهید. سپس باید ۳۸ کیلومتر در این جاده برانید تا به تابلوی روستای اصفهک برسید. به‌دنبال تابلو بروید تا وارد روستا بشوید. بعد از رسیدن به اصفهک ، باید از بافت جدید روستا عبور کنید تا به بافت قدیمی‌اش برسید.
این روستا از روستاهای قدیمی شهرستان طبس است که به روستای خشت و آب و آیینه شهرت دارد و باکیفیت ترین‌سفره های اب زیرزمینی این منطقه زیر این روستا در جریان است که با نام آب کوثر ، تامین کننده آب شیرین شهر طبس است. روستای قدیم در زلزله هفت ریشتری شهریور۱۳۵۷ طبس تخریب شد. روستاییان برای از یادبردن غم و اندوه این مصیبت دردناک شروع به ساخت روستای جدید در پایین دست این خرابی ها نمودند. از شش یا هفت سال پیش تعدادی از جوانان روستا تصمیم گرفتند تا بافت قدیمی روستا را احیا نموده و آن را تبدیل به مرکز گردشگری فرهنگی نمایند. داستان جذاب این جوانان را می توانید با گوگل گردن‌نام های اصفهک ، محسن مهدیزاده و … از زبان خودشان بشنوید. برخی از نزدیک با محسن و تیمش آشنا هستند و زحماتی را که طی این سال ها برای زنده کردن مجدد بافت قدیمی روستا متحمل شده اند را به چشم دیده اند. حال اگر این روزها به این روستا سری بزنید می بینید که بافت قدیم آن ، که تا چندسال پیش تنها یکسری مخروبه بود ، تبدیل به یک مجموعه سر زنده و پویا شده است. حمام قدیمی ان بازسازی و راه اندازی شده و می توان با رزرو وقت قبلی از خزینه آن به صورت عمومی یا اختصاصی استفاده کرد. ۵ خانه قدیمی بازسازی و تبدیل به اقامتگاه بومگردی شده است، که در آن ها می توانید معماری های مختلف را ببینید ؛از خانه های حیاط دار تا بی حیاط ، از اتاق های چهارصفه یا دوصفه. لمکده قدیمی آن ، پاتوقی برای وقت گذرانی گردشگران و مقیمان خانه های بومگردی است. کافه زمین ایجاد شده تا طعم چای را در روستای قدیمی ایرانی تجربه کنید. می توانید صنایع دستی محلی را از بانوان این روستا بخرید. در فصل زعفران ، در جشن زعفران شرکت کنید و یا در زمان مناسب در جشن سده. به هر حال تجربه دیدن این روستای تاریخی را که به همت چند جوان تبدیل به یک مرکز گردشگری برای توریست های خارجی شده است از دست ندهید. این جوانان باهمت ، با همکاری چند مرکز علمی و دانشگاهی اقدام به راه اندازی پژوهش سرای خشت و گل نیز نموده اند ، و هر چندوقت یکبار میزبان گروهی از دانشجویان و علاقه مندان رشته معماری هستند.
بناهای این روستای تاریخی بیشتر یک طبقه هست که چیدمان فضایی ساده ای در آن لحاظ شده است.
گرمای طاقت فرسای منطقه و سعی در کاستن آثار ناشی از آن سبب شده است تا بافت مسکونی ماهیتی فشرده و یکپارچه به خود بگیرد.در این روستایک باب حمام عمومی شامل دو حمام کوچک و بزرگ وجود دارد که بازسازی شده است و گردش گران هم مرد و هم زن با متد ماساژ می توانند از آن استفاده کنند. بخش های مختلف شامل قسمت هایی مانند سردر ورودی ، راهروهای ارتباطی ، سربینه ، میان در ، گرم خانه ، خزینه ، اتاق نظافت از جمله بخش های این حمام است.
قلعه ، قدیمی ترین بنای روستا است که در قسمت شمال آن واقع شده با توجه به دیوارها ، برج ها و باروهای بزرگ ، در گذشته محل مناسبی برای حفاظت از سکنه در برابر راهزنان به حساب می آمده.آسیاب آبی که یکی دیگر از جذابیت های روستا اصفهک است را پایین تر از سطح زمین ساخته اند و با شیب گیری ، آب را به چاه آسیاب هدایت کرده و بعد از جمع آوری و ایجاد نیروی لازم برای چرخاندن پره های چرخ آسیاب آن را آزاده کرده اند تا با چرخش چرخ و سنگ آسیاب بکار بیافتد.
دیدن ستارگان و اجرام عمیق آسمان بدون هیچگونه آلودگی نوری از دیگر جذابه های اصفهک است — که در رصد خانه این روستاکه به همت متخصصان بنا شده ، امکان پذیراست.
در این روستا — به دلیل آب و هوای خاص منطقه ، محصولات گرمسیری و سردسیری قابلیت کشت دارند ؛ از جمله محصولات گرمسیری خرما و زعفران است.محصولات عمده روستا سبزی به ویژه نعناع که عطر و بوی آن شهره عام و خاص است.
روستای اصفهک از توابع دیهوک است و در ۳۸ کیلومتری شرق طبس در محور طبس — خوسف — بیرجند قرار دارد.
شغل بیشتر مردم اصفهک کشاورزی و دامپروری است، این روستا دارای آب و هوای منحصر به فردی است ، طوریکه امکان رشد و پرورش هر نوع محصول کشاورزی در آن وجود دارد.