پرچم/استانداردشهداد

برش های کوتاهی از آثار تمدن ایرانی
دکترسیدمنصورسیدسجادی

پرچم/استانداردشهداد

شهداد/ خبیص در ۷۰ کیلومتری شمال شرقی کرمان و حاشیه دشت لوت، نام یکی از مهمترین محوطه های باستانی ایران در استان کرمان است. در کاوش های باستان شناسی انجام شده در این محوطه علاوه بر بخش های صنعتی و مسکونی تعداد ۳۸۲ تدفین توسط باستان شناسان ایرانی حفاری شده است. آثار بدست آمده از کاوش ها و بررسی های باستان شناسی نشان داده اند که شهداد از حدود سال های ۳۱۰۰ تا ۱۵۰۰ پیش از میلاد مسکون بوده است. صدها و صدها شیی گوناگون و به ویژه اشیاء مرمرین و فلزی بدست آمده از این کاوش ها و بقایای کارگاه های صنعتی نشان می دهند در دوران باستان، شهداد یکی از مراکز مهم تولید ظروف سنگی/ مرمری و فلزی بوده که برخی از آن ها به نواحی دوردست نیز صادر می شده است. یکی از قابل توجه ترین اشیاء بدست آمده از شهداد یک شیی فلزی متعلق به نیمه دوم هزاره سوم پیش ا ز میلاد و قدیمی ترین پرچمی است که تاکنون در فلات ایران بدست آمده و با نام استاندارد شهداد شناخته می شود. پرچم فوق از تدفین شماره ۱۱۴ بدست آمده و مرکب از چهار قسمت مجزا است:

▪یک میله با اندازه ۱۱۹۰ میلیمتر
▪یک صفحه مربع ۲۳۴ × ۲۳۴میلی متر
▪پیکره یک عقاب فلزی ۱۲۴ ×۸۵ میلی متر.
▪یک پایه به بلندی ۱۳۵ میلیمتر.
میله فلزی در روی یک پایه نصب شده و پیکره عقاب با بال های باز و در حال پرواز در بالای آن قرار گرفته است. در زیر عقاب صفحه فلزی که با دو لولا به آن وصل شده به آسانی قابل حرکت هست.

در روی صفحه مجموعه ای از نقوش ۵ زن ، یک گاو ، دو شیر و ۵ درخت دیده می شود. از این مجموعه نقوش می توان نتیجه گرفت که سه فرد مشغول دادن هدیه به ایزد بانویی هستند که در فضایی باز و هوایی ابری و خورشیدی درخشان و احتمالا گرم در سایه درختان و در روی یک صندلی نشسته است. نقش اصلی روی صفحه متعلق به ایزدبانویی است که در روی یک صندلی دسته دار با پایه های استوانه ای نشسته و به مقابل خود نگاه می کند. سر و صورت این ایزد بانو به مانند موهای او بلند و کشیده است و چشمانی گرد دارد. وی دست چپ خود را برای دریافت هدیه از زنانی که مقابل وی نشسته اند دراز کرده است. سه زن در مقابل وی روی زمین نشسته اند. در جلوی بزرگترین این زنان که دارای چشمانی گرد، بینی دراز و موهای بافته است ظرفی قراردارد و با دست راست خود گلی را به ایزدبانو پیشکش می کند. در پشت سر این زن، زن دیگری با موهای کوتاه ظرفی را به سوی ایزدبانوگرفته در حالی که دست چپ خود را نیز به نشانه احترام در روی سینه گذاشته است و زن سوم نیز با دست راست خود مشغول اهدای هدیه دیگری است. در زیر و کنار زنان نشسته، نقش احتمالی باغچه است که کرت بندی شده و در هر یک از کرت ها فواره ای به شکل دایره قرارگرفته است. در کنار باغچه دو درخت خرما دیده می شود. زن پنجم پشت سر ایزدبانو با بادبرنی در دست ایستاده است و در زیر پای او نخل بلند دیگری قرار دارد.
در بخش پایین این صفحه گاوی کوهاندار با شاخ های بلند در میان دو شیر با دهان باز که در طرفینش نشسته اند ایستاده است. مشخص نیست که شیرها از گاو مراقبت می کنند یا در صدد حمله هستند. در بالای صفحه نیز نقش خورشید ، که می تواند نماد خدای بزرگتری باشد در بین ابرها دیده می شود. این پرچم فلزی و نقوش روی آن نمادی بسیار روشن از پیشرفت صنعت فلزگری و در عین حال گویای یک داستان اساطیری و باور مذهبی در شهداد می باشد

برای آگاهی بیشتر
Hakemi, A and S.M.S.Sajjadi 1989, “ Shahdad Excavations in the Context of Oases Civilization” in : G.Ligabue & S.Salvatori (eds.), Bactria, an ancient civilization from Sands of Afghanistan. Venice, pp. 143-153;
Hakemi, Ali 1997, SHAHDAD. Archaeological Excavations of a Bronze Age Center in Iran. Translated and Edited by S.M.S.Sajjadi. IsMEO- Rome