راه نجات ما وآب
سید ابوالقاسم موسوی
مدیر مسوول
معیارپرس – در حالی که با ورود به فصل تابستان بحث تکراری کم آبی و گسترش خشکسالی در رسانه‌ها و نیز محافل تخصصی داغ شده بود و با ورود به ماه دوم تابستان نگرانی‌ها در مورد زیان‌های خشکسالی و تاثیر منفی آن در زمینه‌های مختلف زندگی به ویژه تولیدات کشاورزی بروز می‌‌کرد، وقوع پدیده “مانسون” و بارش‌های سهمگین و زیان‌های ناشی از آن موضوع و نگرانی جدیدی را در سطح کشورمطرح ساخت.
این که محیط‌زیست کشور هم ازکم آبی می‌نالد و هم در پرآبی به ستوه می‌آیدو عده‌ای نیز جان خود را در مسیراین پرآبی از دست می‌دهند و لاکن تقریبا جامعه سودی از این پرآبی نمی‌برد، بی‌اغراق از ویژگی‌های طبیعت و البته جامعه ما هست.
این مساله از ویژگی‌های جامعه کنونی ما هست به این دلیل که نتوانسته‌ایم راهکارهای ممکن را برای کاهش زیان‌های کم آبی بکاربریم و از تدابیر لازم در سود بردن ازفوران معکوس آب از آسمان بر زمین بهره‌مند شویم.
شاید بشود گفت پدران ما از این بابت هوشمندانه تر از نوادگانشان عمل می‌کرده‌اند زیرا در متون بجا مانده، تقریبا از زیان‌های گسترده و عمیق نزولات آسمانی خبری برای ما نقل نشده است.
این که اخیرا کارشناسان برموضوع آبخیز و آبخوان‌داری تاکید می‌کنند در واقع فقط بیان یک امرکارشناسی برای سامان دادن محیط زیست کشورمان نیست بلکه به عنوان تنها راه حل ممکن و موثر در این زمینه بر اجرای آن تاکید می‌شود.
در این باره که اقدامات هزینه برانجام شده چاره کار نبوده، شاهد مثال نظر یک کارشناس مدیریت منابع آب است که در پی ملاحظه می‌فرمایید و بحث را با آن به پایان می‌بریم.
این کارشناس با بیان این که به سبب تعارض ناشی از حجم قابل توجه بارش و در همان حال داشتن عارضه کم آبی، باید به آسیب‌شناسی مدیریت منابع و مصارف آب رو آورد، گفته است: “از دیدگاه شناخت ساده صورت مساله، کم‌آبی‌های کشور در دو وجه کمبود موقت منابع آب و کمیابی مزمن و پایدار منابع آب ظاهر شده است.
کمبود آب، با رفع بحران کم‌آبی (وقوع خشکسالی، قطع موقت آب…) از بین خواهد رفت. در بیشتر حوزه‌های آبریز، میزان مصارف آب از میزان مجموع منابع تجدیدپذیر و انتقالی بین حوزه‌ای فزونی گرفته است و چاره‌ای غیر از افزایش ظرفیت تامین و یا کاهش مصارف وجود ندارد.”
وی همچنین با بیان این که مدیریت کهن منابع آب در فلات ایران دارای یک ریشه و بنیان بوده و در یک گذر ۳۰۰۰ ساله شکل گرفته است، تصریح کرده است: “در گذر از مدیریت کهن و پایدار منابع آب به مدیریت نوین در دوره ۱۰۰ ساله اخیر، به یکباره عوامل فن‌آوری همچون پمپ و بتن و دیوان‌سالاری رو به گسترش دولتی جایگزین ناقصی برای مدیریت کهن منابع آب شدند. شکاف بین دو دوره زمانی کهن و نوین باید با دقت و با قوانین کافی و دقیق پر می‌شد”.
این کارشناس در تشریح وضعیت موجود سخنی گفته که تقریبا بیشتر متخصصان این بخش بکرات بیان کرده و هشدارهای لازم راداده اند وی با بیان این که کم دقتی در مدیریت منابع آب کشور، قلمرو جغرافیایی کشورکه شکنندگی شدید نسبت به آب داشته است را تا آستانه سقوط کامل زیست محیطی رسانده است، گفته است: “هم اکنون جغرافیای کشور در یک قدمی فروپاشی زیست محیطی و طبیعتا کوچ ۳۰ تا ۵۰ میلیون نفری قرار گرفته است. در ادامه همین مسیر مخاطره آمیز در دو حوزه جدید توسعه بی رویه کلانشهرها و توسعه پروژه‌های انتقال آب نیز با کم دقتی و چالش‌هایی مواجه هستیم. وی افزود: هرگز نمی‌توان این نشانه‌های جدی و ناکارآمدی‌ها را ساده گرفت. ویژگی سطحی‌زدگی و کم‌دقتی در قوانین و نظام فنی و اجرایی کشور، یک آسیب جدی و مزمن است که به کمیابی مزمن و پایدار منابع آب سرایت کرده است. اینها در شرایطی اتفاق می‌افتد که مدیریت منابع آب به طور تقریبی و کامل به حاشیه رفته و اجرای سازه‌های بزرگ هرگز به منزله مدیریت منابع آب نیست.”