جاهای دیدنی اردبیل از باستان تا امروز
تکه‌ای از من تکه‌ای از زمین
مریم سادات موسوی
یکی از مناطق مهم و باستانی ایران اردبیل است. شهر اردبیل در شمال غربی کشور در ارتفاع ۱۵۰۰ متری از سطح دریا در میان دشتی با همین نام قرار دارد. اردبیل نامی اوستایی به‌معنای شهر مقدس است. این شهر باستانی قدمتی بالغ بر سه هزار سال دارد و با توجه به موقعیت جغرافیایی آن، قرار گرفتن در حاشیه جاده ابریشم، در گذشته تاریخ پر اهمیتی را به خود دیده است. این شهر در طول تاریخ گذرگاه کاروان‌های تجاری و نظامی متعددی بوده و همین امر سبب احداث آثار و بناهای تاریخی بسیاری همچون کاروان‌سراها در این شهر شده است.
بازدید از جاهای دیدنی اردبیل و جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی این منطقه در برنامه بسیاری از گردشگران قرار دارد. اردبیل مسکن سر حلقه سلسله صفویه بوده است و چند تن از پادشاهان ایران در این شهر سکونت کرده‌اند. بر اساس نظر برخی باستان‌شناسان، تمدن و سکونت در این شهر به ۶ هزار سال پیش از میلاد می‌رسد. محوطه‌های باستان‌شناسی و آثار کشف شده در این شهر گواهی بر قدمت دیرینه این منطقه در طول تاریخ است. در این مطلب با بخشی ازدیدنی های این منطقه آشنامی شویم.
کاروانسرای سنگی صائین
کاروانسرای سنگی صائین یا کاروانسرای عباسی که در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است، در ۱۵ کیلومتری جاده سراب قرار دارد. گذر جاده ابریشم از استان اردبیل منجر به احداث کاروانسراهایی با معماری بی‌نظیر از لحاظ نوع معماری و هنر ظریف ایرانی شده و احداث کاروان‌سراهای متعدددرآن زمان، بیانگر رونق اقتصادی این منطقه در گذشته است. کاروانسرای سنگی صائین از مهم‌ترین کاروان‌سراهای تاریخی این شهر است که قدمت آن به دوره صفویه می‌رسد.
شهر یری
شهر یری با ۴۰۰ هکتار وسعت محوطه‌ای باستانی در نزدیکی مشگین شهر است که از سه قسمت دژ نظامی، معبد و قوشا تپه تشکیل می‌شود. قدمت قلعه و معبد به ۱۴۵۰ سال پیش از میلاد و قوشا تپه به هفت هزار سال پیش از میلاد می‌رسد. بیش از ۳۰۰ سنگ‌افراشت با ارتفاع‌های مختلف در این شهر وجود دارد که به‌شکل‌های انسانی بدون دهان ساخته شده‌اند. با توجه به کشفیات باستان‌شناسی این منطقه ، برای اولین بار قدمت سکونت بشر در اردبیل به دوره مس سنگ رسید. این محوطه باستانی به ثبت ملی رسیده است.
تپه نادری آخرین اثر ثبت شده در دوره پهلوی است که گفته می‌شود نادرشاه افشار به سربازان دستور داد تا با مشت‌های خود تپه‌ای بسازند تا بتواند بر بلندای آن برای سربازان سخنرانی کند. بیشتر سفال‌های کشف شده از تپه نادری بدون لعاب، ساده و متعلق به دوره اسلامی است. این تپه تاریخی در سه کیلومتری جاده اردبیل به تبریز قرار دارد.
مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
مجموعه بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی از نظر معماری اسلامی دارای اهمیت بسیاری است. شاه اسماعیل یکم و چندی از سران صفویه در این مجموعه تاریخی به خاک سپرده شده‌اند. معماری این بنا همانند معماری عصر رنسانس است و هنر خالص شرقی را با کاشی‌کاری، طرح‌ها، قاب، پنجره‌ها، مقرنس‌کاری‌ها و آجرکاری‌ها به‌خوبی نشان می‌دهد. این مجموعه تاریخی از شاهکارهای دوره اسلامی است که روی بنایی از عصر مغول احداث شده است.
سه موزه تخصصی باستان‌شناسی، موزه سنگ و کتابخانه تخصصی بقعه شیخ صفی و موزه چینی‌ها یا چینی‌خانه در این مجموعه تاریخی قرار دارد. موزه چینی‌خانه، با حدود چهار قرن قدمت، در بخش شرقی رواق اصلی مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، قرار دارد و طراح آن شیخ بهایی از مشاهیر و دانشمندان دوره حکومت صفویان است.
مجموعه بقعه شیخ امین الدین جبرئیل
مجموعه بقعه شیخ امین الدین جبرئیل یکی از شاخص‌ترین نمونه‌های معماری اسلامی در اردبیل است.
مجموعه بقعه شیخ امین‌الدین جبرئیل از بهترین نمونه‌های آرامگاهی معماری اسلامی است که از شاهکارهای دوره صفویه محسوب می‌شود. این مجموعه تاریخی شامل حصار، حیاط بقعه، ایوان جلوبنا، رواق، بنای اصلی بقعه، حجرات و غرفه‌ها است. بنای این مقبره به‌طور نامساوی از دو قسمت تشکیل شده است، یک عمارت چهارگوش مرکزی و یک مقصوره مانند پنج ضلعی در جلو دارد.
مسجد جامع اردبیل
مسجد جامع اردبیل یا جمعه مسجد ، مربوط به دوره سلجوقیان است که کنار آتشکده ای احداث شده است.این مسجد تا اوایل دوره صفوی کاربری داشت.
در دوره ایلخانی ، جمعه مسجد برای آخرین بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. نقشه این مسجد برخلاف مساجد دوره سلجوقی ساخته شده است که اغلب به‌صورت چهار ایوانی بنا می‌شده‌اند. زیر تالار اصلی مسجد، به‌منظور تسهیل عبور و مرور مردم و دسته‌ها و اجتماعات، دهلیزها و راهروهایی به‌صورت شبکه‌ای منظم، طراحی شده است. مسجد جامع اردبیل از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین مساجد اسلامی ایران است که هم‌اکنون محوطه مکعبی آن سرپا است.
دریاچه شورابیل
دریاچه شورابیل از جاذبه‌های طبیعی اردبیل است که قدمت آن بیش از دریاچه ارومیه است. این دریاچه در داخل شهر اردبیل در خیابان دانشگاه قرار دارد و دارای امکانات تفریحی، ورزشی و فرهنگی بسیاری است. این دریاچه از مناطق شکار ممنوع اردبیل است که به منطقه نمونه گردشگری شورابیل تبدیل خواهد شد.
رودخانه بالیقلو چای
رودخانه بالیقلو چای یا رودخانه ماهی‌دار ، از کوه سبلان سرچشمه می‌گیرد و از شهر اردبیل می‌گذرد و به رودخانه قره‌سو می‌ریزد. جریان آب این رودخانه کشاورزی را در بیشترین مناطق روستایی اردبیل رونق داده است.
دریاچه نئور
دریاچه نئور بزرگترین دریاچه طبیعی اردبیل است که یکی از بزرگترین دریاچه‌های آب شیرین کشور نیز محسوب می‌شود. عمق دریاچه تا ۱۳ متر می‌رسد و وسعت آن بیش از ۲۰۰ هکتار است. این دریاچه به‌عنوان یک منطقه حفاظت‌شده زیست محیطی، تحت نظارت سازمان حفاظت محیط زیست است و اهمیت زیستگاهی، اکوتوریستی، زنبورداری، کشاورزی و دامداری دارد.
(پایان قسمت اول)